بارداری حساس‌ترین دوره زندگی است و تغییرات گوناگونی در بدن به وجود می آورد. برخی عوارض خاص این دوره می باشند. یکی از عوارض شایع دوران بارداری تهوع و استفراغ است.تهوع در 50 الی 90 درصد حاملگی ها و استفراغ در 25 الی 55 درصد آنها رخ می دهد که در حوالی هفته نهم شدیدتر شده و در 50 درصد زنان تا هفته چهاردهم و در 90 درصد آنها تا هفته بیست و دوم بهبود می یابند. در 15 الی 20 درصد زنان تا سه ماهه سوم و در 5 درصد آنها تا زمان زایمان نیز ادامه می یابد.
تهوع بارداری از چه زمانی شروع می شود؟
حالت تهوع بارداری در نیمه اول حاملگی (با شدت های مختلف) معمولا بین اولین یا دومین موعد قاعدگی عقب افتاده یعنی حدودا در هفته 5 بارداری تا هفته 6 بارداری شروع شده و تا هفته 14 تا 16 بارداری ادامه می یابد.
دلایل اصلی شروع تهوع بارداری عبارتند از :
- افزایش هورمون ها HCG ،PGF، استروژن ها، پروژسترون، لپتین ، پرولاکتین، تیروکسین، آدرنوکورتیکال
- اختلال سیستم Vestibular
- کاهش حرکات محتویات معده، در موارد شدید عوامل روانی دخیل هستند.
انواع حالت تهوع بارداری:
حالت تهوع بارداری به دو نوع تهوع خفیف و تهوع شدید بارداری تقسیم می شود.
تهوع و استفراغ خفیف بارداری چگونه است و راههای درمان و پیشگیری آن چیست؟
تهوع و استفراغ خفیف بارداری، صبح ها شدیدتر است، ولی در 80 درصد موارد در تمام طول روز ادامه دارد.
راههای درمان و پیشگیری از تهوع و استفراغ خفیف بارداری می تواند شدت علائم را کاهش دهد. خوردن غذای کم چربی، پروتئینی و کربوهیدرات ها به مقدار کم و در فواصل متعدد موثراست، همچنین نوشیدن نوشابه های ساده و خنک و مایعات کربنات دار مثل: لیموناد و زنجبیل و بو کردن لیموی تازه، نعنا و پونه نیز موثر است. همچنین برای پیشگیری از تهوع خفیف بارداری از عوامل تشدید کننده از جمله غذاهای ادویه دار، سر و صدا، رایحه موادی نظیر عطریات، سیگار، قهوه، مواد شیمیایی، غذاهای بودار، اتاق تنگ و خفه، گرما و خشکی هوا و حرکات بدنی و چشمی (نظیر رانندگی و نورهای لرزان)، خستگی و دراز کشیدن پس از خوردن غذا و تغییر وضعیت ناگهانی که علائم را تشدید می کند اجتناب کنید. مسواک زدن دندان ها پس از غذا نیز از بروز علائم پیشگیری می کند.
تهوع شدید بارداری چگونه است و راههای درمان و پیشگیری آن چیست؟
در بعضی زنان حامله، تهوع و استفراغ آن قدر شدید است که منجر به کم آبی، اختلال اسید و باز و اختلال الکترولیت و کتوز می شود که اصطلاحا به آن تهوع شدید حاملگی (تهوع شدید بارداری) می گویند. در اغلب زنان حامله تهوع و استفراغ خفیف تا متوسط، تا هفته شانزدهم بارداری است ولی در برخی شدید بوده و هر روز استفراغ می کنند. در این فرم در صورت تشدید علائم هنگام مصرف قرص آهن و ویتامین ها باید آنها را قطع و یا قبل از خواب استفاده کرد که در صورت قطع آهن تا هفته 14 روزی حداقل 400 میکروگرم اسید فولیک تجویز می شود.
در تهوع و استفراغ شدید بارداری معمولا آزمایش های خون و ادرار کم آبی را نشان می دهند و بدن به تغییرات رژیم غذایی نیز جواب نمی دهند. در این فرم شدت آن به حدی است که عوارضی همچون کاهش وزن (حتی تا پنج درصد وزن قبل از حاملگی)، کم آبی(Dehydration)، قلیایی شدن خون (آلکالوز) ناشی از دست دادن اسید هیدروکلریک، کمبود پتاسیم(هیپوکالمی) و در برخی موارد نیز اختلالات کبدی گذرا پیش می آید. معمولا برای درمان و پیشگیری از عوارض تهوع شدید بارداری باید بستری شوید. زنانی که در حاملگی قبل به علت استفراغ بستری شده اند 20 درصد نیاز به بستری شدن در حاملگی بعدی را دارند. زنانی که در حاملگی اول تهوع و استفراغ شدید ندارند در حاملگی بعدی نیز احتمال آن کم است.
درصورت مشاهده علائم زیر در تهوع و استفراغ بارداری به اورژانس مراجعه کنید.
- علائم کم آبی شامل کاهش دفعات ادرار، ادرار تیره رنگ، سرگیجه هنگام ایستادن.
- استفراغ در سراسر روز خصوصاً اگر در آن خون باشد.
- درد شکم و لگن.
- عدم توانایی در نگه داشتن غذا و مایعات به مدت بیش از 12 ساعت.
- کاهش وزن بیش از 3-2 کیلوگرم.
برای پیشگیری از حالت تهوع بارداری موارد زیر را رعایت کنید.
- صبح ها قبل از برخاستن از رختخواب مقداری ماده غذایی خشک (بیسکویت، کلوچه) مصرف کنید.
- حجم غذای مصرفی را کاهش و تعداد دفعات آن در روز افزایش دهید.
- تا آنجا که ممکن است معده هیچ زمان خالی نباشد.
- بین خوردن غذا و نوشیدن مایعات حداقل نیم تا یک ساعت فاصله قرار دهید.
- از خوردن غذاهای چرب، سرخ کردنی و پرادویه و بودار پرهیز کنید زیرا هضم آنها به ویژه در حاملگی که تخلیه معده به زمان بیشتری نیاز دارد بیشتر طول می کشد.
- اگر می توانید در طول روز چرتی بزنید، به تماشای تلویزیون بنشینید و به منزل یکی از دوستان یا بستگان بروید، این رفتارها می تواند برای مقابله با استرس موثر بوده و حواس شما را از تهوع تان پرت می کند.